PHƯƠNG ÁN GIẢI QUYẾT UNG THƯ “VUA CỦA CÁC LOẠI BỆNH”

Sau đây dịch giả xin được gửi đến độc giả nội dung tóm tắt của tài liệu nghiên cứu có tên “Phương án giải quyết Vua của các loại bệnh” của giáo sư Vương Lập Minh, ông là giáo sư của hai trường đại học, đại học Chiết Giang Trung Quốc và đại học California Hoa Kỳ, là một nhà khoa học hàng đầu hiện nay và có nhiều cuốn sách Best seller. Ngoài ra công trình này còn có hai cố vấn cũng là những nhà khoa học hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu về ung thư, đó là giáo sư Đặng Hàng của Đại học Chiết Giang và giáo sư Mâu Bình của Trung tâm nghiên cứu y học Tây Nam Hoa Kỳ.

Lựa chọn giới thiệu đến bạn đọc những nội dung này không chỉ vì tên gọi có liên quan đến cuốn sách chúng ta vừa tìm hiểu mà còn là để giúp bạn đọc có những thông tin cập nhật hơn, lại từ góc nhìn của một bác sỹ hàng đầu về ung thư đến từ Trung Quốc, một đất nước có nhiều nét tương đồng với Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực y tế, bảo hiểm, y học cổ truyền, thực phẩm chức năng, vv

Ngoài ra công trình này còn được cập nhật thường xuyên theo tiến bộ của khoa học kỹ thuật. Hy vọng qua đây sẽ giúp bạn đọc có thêm nhiều thông tin hơn để so sánh, tìm hiểu sâu về căn bệnh ung thư.

Tác giả cho rằng: “Ung thư là vấn đề hóc búa hàng đầu mà toàn nhân loại phải cùng đối đầu”. Có 3 lý do:

1. Ung thư bắt nguồn từ sự tham lam của chính tế bào. Bản năng phát triển có sẵn trong các tế bào nhưng đối với các cơ thể đa bào bản năng này bị hạn chế đi rất nhiều, một khi bản năng này xổng chuồng thì hậu quả rất nghiêm trọng. Tế bào ung thư không có trí tuệ nhưng bản năng khiến chúng tìm mọi cách để phát triển.
2. Ung thư luôn luôn biến đổi.
3. Khác với đại đa số các bệnh khác, có thể nói ung thư là chứng bệnh đến từ chính bên trong cơ thể con người.

Qua tài liệu này chúng ta không chỉ theo dõi những diễn biến mới nhất của cuộc chiến chống ung thư mà còn dõi theo bước chân của những trí tuệ hàng đầu thế giới, xem họ xử lý vấn đề hóc búa này như thế nào?

Chúng ta thường hay thấy báo chí giật tít về những đột phá trong lĩnh vực nghiên cứu về ung thư tuy nhiên nói về hiện trạng của cuộc chiến với ung thư tác giả tóm gọn bằng một câu như sau: “Ung thư vẫn đang là vua của các loại bệnh, tuy nhiên chúng ta đã nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm”.

Có thể thấy đây là một quan điểm không lạc quan cho lắm, hãy cùng đi sâu hơn để hiểu rõ quan điểm này.

Thứ nhất, tại sao ung thư vẫn là Vua của các loại bệnh.

Theo thống kê, 40% chúng ta một lúc nào đó trong đời sẽ mắc ung thư. Hàng năm có hơn 10,000,000 người bị phát hiện mắc bệnh ung thư, cũng có hơn 9,000,000 người chết vì ung thư.

Cứ mỗi phút, Trung Quốc có 8 người bị chẩn đoán mắc ung thư, có 5 người tử vong vì ung thư.

Tuy nhiên ngôi vị thống trị của ung thư không chỉ đến từ tỉ lệ mắc bệnh và từ vong, quan trọng hơn đó là căn bệnh này rất thần bí và khó chữa. Đặc tính chung của ung thư đó là tế bào trong cơ thể người phát triển điên cuồng, phá vỡ cân bằng sinh học của cơ thể, làm các cơ quan suy yếu, cuối cùng dẫn đến tử vong. Chúng ta có thể thấy rằng vấn đề ở đây đến từ “bên trong”, điều đó đặt ra cho chúng ta 2 câu hỏi:

1. Tại sao điều này lại xảy ra? Điều gì khiến tế bào bình thường đột nhiên trở thành phần tử khủng bố chống lại chính cơ thể.
2. Do vấn đề phát sinh từ bên trong nên quá trình chống ung thư làm thế nào để không ảnh hưởng đến những tế bào bình thường, không ảnh hưởng đến những cơ quan vẫn còn khỏe mạnh của cơ thể?

Cả hai câu hỏi này đến nay vẫn chưa hoàn toàn được trả lời, do đó ung thư vẫn là vấn đề hóc búa hàng đầu của nhân loại.

Thứ hai, ung thư là định mệnh của loài người.

Giống như chúng ta đã đề cập ở trên, tế bào ung thư sẽ tìm mọi cách để không ngừng phát triển, nhân đôi, tuy nhiên có thể nói đây mới là trạng thái bình thường của tế bào. Tuy nhiên trong các cơ thể đa bào thì tình hình lại khác, tế bào sẽ chia thành hai loại, tế bào chức năng của cơ thể và tế bào sinh sản. Tế bào sinh sản của loài người là trứng và tinh trùng, một mặt nào đó tế bào sinh sản và sinh vật đơn bào giống nhau, có thể trở thành một phần của thế hệ sau, tiếp tục lưu truyền. Còn các tế bào khác của cơ thể đảm nhiệm những nhiệm vụ khác nhau, giúp chúng ta tồn tại tốt hơn, dễ dàng thích nghi với môi trường nhưng khi con người chết đi thì cuộc đời của những tế bào này cũng sẽ kết thúc.

Tuy sự phân công này giúp ích cho các cơ thể đa bào thống trị trái đất nhưng cuộc chơi nào cũng có ngoại lệ. Mặc dù các tế bào chức năng từ bỏ quyền sinh sản nhưng bản năng đó vẫn tồn tại trong mỗi tế bào, khi bản năng này được đánh thức thông qua đột biến thì chính là lúc tế bào ung thư xuất hiện.

Từ góc độ cơ thể con người mà nói, tế bào ung thư phá vỡ quy tắc phân công giữa các tế bào, đe dọa nghiêm trọng đến sự tồn tại của cơ thể nhưng từ góc độ của mỗi tế bào có thể coi là giành lại cho mình quyền sinh sản, quyền lưu truyền nòi giống mà thôi.

Do lượng tế bào trong cơ thể người quá lớn, cùng với tuổi thọ bình quân ngày càng cao, việc tế bào ung thư xuất hiện gần như là tất yếu.

“Ánh sáng cuối đường hầm” mà tác giả nhắc đến chính là những bước tiến về khoa học kỹ thuật thông qua đi sâu tìm hiểu bản chất của ung thư. Sau đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những đột phá mới trong lĩnh vực phòng chống ung thư.

Hiện những đột phá này có thể chia thành 3 phương hướng:

1. Điều trị chính xác hơn
2. Từ ngoại lực đến nội lực
3. Phòng bệnh hơn chữa bệnh: xử lý ung thư từ lúc chưa phát bệnh

1. ĐIỀU TRỊ CHÍNH XÁC HƠN

1.1 PHẪU THUẬT CHỮA UNG THƯ: CẮT CÀNG NHIỀU CÀNG TỐT?

Có thể nói đối với bệnh nhân ung thư giai đoạn đầu, phẫu thuật cắt bỏ là biện pháp phổ biến nhất, thậm chí có thể nói là hiệu quả nhất và giá thành hợp lý nhất.

Trong quá trình tìm hiểu cuốn sách “Ung thư – Vua của các loại bệnh” chúng ta đã thấy trong giai đoạn đầu của cuộc chiến chống ung thư quan niệm chủ đạo trong phẫu thuật là cắt bỏ càng triệt để càng tốt. Không chỉ cắt khối u mà còn cả những phần tổ chức gần đó, không để ung thư có cơ hội tái phát.

Tuy nhiên hiệu quả của kiểu phẫu thuật này không hề tốt hơn so với chỉ cắt bỏ khối u, mà sau đó ung thư vẫn sẽ tái phát. Có thể nói kiểu phẫu thuật cắt càng nhiều càng tốt không giúp bệnh nhân tăng tỷ lệ sinh tồn mà còn đem lại nhiều hậu quả không cần thiết.

Vậy câu hỏi đặt ra là phải cắt làm sao để vừa hiệu quả lại vừa không đau đớn? Chúng ta có thể chia nhỏ câu hỏi này thành 2 vấn đề để giải quyết.

1. Bác sỹ phải cắt chỗ nào?

Câu hỏi này có thể khiến bạn đọc giật mình, chẳng nhẽ bác sỹ mổ cho bệnh nhân mà không biết phải cắt chỗ nào? Thực tế là trong rất nhiều trường hợp các bác sỹ cũng không hoàn toàn chắc chắn. Bởi để cắt chính xác chúng ta cần biết rõ chỗ giao nhau giữa tế bào ung thư và tế bào bình thường, hiện chúng ta biết rằng tế bào ung thư luôn ở trong tình trạng nhân đôi mạnh mẽ, điều đó khiến cho kết cấu tế bào ung thư rất khác với tế bào thường, do vậy các bác sỹ đã phát minh ra một phương pháp hiện đang được ứng dụng rộng rãi. Trong kíp mổ sẽ có chuyên gia bệnh học phân tích phần ung thư vừa cắt, nhanh chóng làm lạnh, cắt lát và soi dưới kính hiển vi để xem đã cắt đến mép khối u chưa, sau đó đưa ra kiến nghị cho bác sỹ nên mổ như thế nào, cắt tiếp hay thôi.

Tuy nhiên phương pháp này vẫn có hạn chế, do thời gian gấp rút và sai số của người thao tác nên tỷ lệ chính xác chỉ vào khoảng 70%. Để nâng cao độ chính xác, công nghệ trí thông minh nhân tạo (AI) và thực tại ảo VR đã được ứng dụng giúp chuyên gia bệnh học và bác sỹ phẫu thuật có thể trực tiếp nhìn thấy khối u, quan sát và thao tác sẽ chính xác hơn rất nhiều.

1. Sau khi biết chỗ cần cắt vậy vấn đề còn lại là cắt như thế nào?

Hiện dao kim loại dùng cho phẫu thuật về bản chất đã hơn trăm năm nay chưa có gì thay đổi, độ chính xác chưa có nhiều cải thiện. Ngoài ra trong nhiều trường hợp bác sỹ vẫn phải rạch mổ thân thể người bệnh mới tìm đến được vị trí cần phẫu thuật, trong quá trình đó khó tránh khỏi làm tổn thương đến các bộ phận bình thường khác của cơ thể.

Để cải thiện độ chính xác, chúng ta đã phát minh ra xạ trị. Nói đơn giản là dùng chùm tia phóng xạ trực tiếp tác động đến khối u, không cần động dao kéo. Tuy nhiên xạ trị cũng gặp phải 2 vấn đề học búa:

• Thông thường các khối u ẩn sâu trong cơ thể người, bác sỹ rất khó để xác định độ lớn và vị trí chính xác.
• Mặc dù xạ trị không đem đến nhiều tổn thương như phẫu thuật thông thường nhưng các chùm tia phóng xạ vẫn phải xuyên qua cơ thể người mới đên được khối u nên tổn thương ngoài ý muốn vẫn không thể tránh khỏi.

Để giải quyết vấn đề nêu trên hiện nay các bác sỹ đã ứng dụng công nghệ chụp cắt lớp, chụp cộng hưởng từ, vv để dựng mô hình 3D cho khối u giúp tăng độ chính xác.

Ngoài ra chúng ta còn thử nghiệm chùm tia Proton thay thế cho tia X, loại tia này sau khi xuyên qua cơ thể hơn mười centimet mới giải phóng năng lượng, giúp giảm bớt tổn thương trong quá trình xạ trị.

Tuy nhiên với đặc thù của tế bào ung thư thì dù chỉ một vài tế bào sót lại thì vẫn có nguy cơ tái phát.

1.2 THUỐC CHỐNG UNG THƯ

Như ở phần trên đã đề cập, bất kể là phẫu thuật hay xạ trị đều không thể phù hợp với tất cả bệnh nhân ung thư, nhất là những trường hợp đã di căn. Đây là lúc chúng ta phải dùng đến thuốc. Thông thường trong điều trị lâm sàng những phương pháp này sẽ kết hợp cùng sử dụng.

1. Thế nào là loại thuốc hoàn hảo để chống lại ung thư

Vậy loại thuốc hoàn hảo để chống lại ung thư phải đạt tiêu chuẩn nào? Loại thuốc đó phải diệt hết tế bào ung thư nhưng không ảnh hưởng đến những tế bào bình thường.

Do chúng ta biết đặc điểm chung của tế bào ung thư là điên cuồng nhân đôi nên những yếu tố liên quan trở thành mục tiêu cho các loại thuốc điều trị ung thư đầu tiên của loài người. Từ những năm 50 đến 80 của thế kỷ trước hàng loạt những loại thuốc phá hoại nguyên liệu nhân đôi của DNA, ức chế quá trình nhân đôi của DNA hoặc ngăn cản quá trình nhân đôi của tế bào đã được phát minh ra. Hiện đây vẫn là những loại thuốc điều trị ung thư hàng đầu.

Tuy nhiên, chỉ thế thôi là chưa đủ vì những loại thuốc này thực chất sẽ tiêu diệt tất cả những tế bào nhân đôi quá nhanh, quá trình điều trị sẽ ảnh hưởng đến các tế bào bình thường, gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng.

1. Thuốc điều trị đích

Để tạo ra những loại thuốc tốt hơn chúng ta cần đi sâu tìm hiểu nguyên lý bệnh, tìm ra những khác biệt khác giữa tế bào thường và tế bào ung thư. Thành quả của quá trình này chính là thuốc điều trị đích. Tham khảo nội dung cụ thể ở phần giới thiệu sách.

1. Tiếp tục “truy sát” tế bào ung thư

Vậy phải chăng có thuốc điều trị đích là loài người có thể yên tâm hoàn toàn rồi? Đáp án là không, vì rất khó để tiêu diệt hoàn toàn tế bào ung thư. Những tế bào trốn thoát được với đặc tính nhân đôi nhanh chóng của mình sẽ lại khiến bệnh tái phát. Ngoài ra, tế bào ung thư sẽ căn cứ vào loại thuốc đã từng sử dụng để điều chỉnh kết cấu sinh học của mình dẫn đến nhờn thuốc.

Để giải quyết vấn đề này sau khi dùng thuốc điều trị đích tiêu diệt 99% tế bào ung thư lại tiếp tục phân tích đặc tính của 1% tế bào ung thư còn lại rồi sử dụng một loại thuốc điều trị đích mới tiêu diệt nốt 1% đó. Đến năm 2015, phương pháp điều trị này đã được thương mại hóa đối với một số loại ung thư.

Những nội dung nêu trên đã cho chúng ta thấy cách các nhà khoa học tìm cách chống lại ung thư với phương pháp “chính xác hơn”. Tuy nhiên những phương pháp điều trị này đều có một vấn đề chung là lãng phí rất nhiều tài nguyên, lượng thuốc thực sự phát huy tác dụng rất ít, để giải quyết vấn đề này các nhà khoa học đã tìm cách cải thiện hệ thống vận chuyển thuốc trong cơ thể.

1.3 HỆ THỐNG VẬN CHUYỂN THUỐC TRONG CƠ THỂ: LÀM SAO ĐỂ TÌM DIỆT CHÍNH XÁC MỤC TIÊU

Để người đọc dễ hình dung tác giả lấy ví dụ như sau về hệ thống vận chuyển thuốc trong cơ thể: thuốc chống ung thư giống như thuốc nổ có sức tàn phá lớn nhưng để tiêu diệt mục tiêu vẫn cần những công cụ như súng ống, máy bay mới đến gần mục tiêu để phát nổ được. Cơ thể chúng ta có một hệ thống tương tự như máy bay ném bom hay tên lửa đạn đạo như vậy.

1. Hệ thống vận chuyển kém hiệu quả

Con người đã tận dụng hệ thống này từ rất lâu, cách sơ khai nhất là uống thuốc, tiêm hoặc truyền, sau đó các dược chất sẽ được vẫn chuyển khắp cơ thể. Tuy nhiên phương pháp này hiệu quả rất thấp, chỉ một lượng nhỏ thuốc có thể đến được nơi cần đến. Ngược lại, nếu chúng ta tăng cao liều lượng thì lại có thể dẫn đến những tác dụng phụ không mong muốn. Điều này giống trong Thế chiến II, để ném bom một mục tiêu quân sự thì sức nổ của một quả bom là đủ nhưng vì thiếu chính xác nên phải ném nhiều bom một lúc, trong quá trình đó không thể tránh khỏi tổn hại đến dân thường. Vì lý do này hiện nay phương thức tấn công oanh tạc chính xác đã được ứng dụng rộng rãi trong quân sự.

Trong lĩnh vực nghiên cứu về ung thư các nhà khoa học cũng muốn tạo ra một hệ thống vận chuyển thuốc chính xác như tên lửa đạn đạo vậy.

1. Mạch máu kém chất lượng quanh các khối u

Những năm cuối thế kỷ XX, con người phát hiện ra hiện tượng đầu tiên có thể lợi dụng đó là các mạch máu cạnh khối u. Do đặc tính phát triển nhanh chóng của ung thư nên chúng sẽ phát tín hiệu để nhiều có mạch máu hơn nối đến khối u nhằm cung cấp thêm dinh dưỡng và oxi, tuy nhiên do mạch máu mọc lên quá nhanh và quá nhiều nên chất lượng đều rất kém, có nhiều lỗ hổng, hiệu ứng này có tên là hiệu ứng ERP[1]. Hiệu ứng này đặc biệt rõ ở kích thước 150–200 Nanomet (μm), do đó chúng ta có thể tạo ra những loại thuốc được bọc trong các bao có kích cỡ tương ứng, những bao này sẽ thoát ra ở gần khối u và giải phóng thuốc, phát huy tác dụng trực tiếp lên mục tiêu.

Phải chăng có bước tiến như vậy là đủ? Thực tế là vẫn chưa đạt được hiệu quả chúng ta mong muốn, mặc dù phương pháp này giúp tăng hiệu quả gấp 5-10 lần thuốc thông thường nhưng vẫn chỉ có khoảng 1% thuốc đến được khu vực khối u.

1. Hệ thống “ tên lửa đạn đạo”

Các nhà khoa học muốn tìm ra một hệ thống vận chuyển chính xác hơn, tốt nhất là trực tiếp đưa thuốc đến tế bào ung thư, để thực hiện được điều này chúng ta cần tìm ra được dấu hiệu nhận biết giữa tế bào thường và tế bào bị bệnh.

Các nhà khoa học dựa theo những loại protein đặc thù của tế bào ung thư tạo ra các loại thuốc như Kadcyla chữa ung thư vú. Những loại thuốc này gồm hai phần, một phần có tác dụng tiêu diệt tế bào ung thư, một phần còn lại sẽ tìm đến vào gắn kết với protein tương ứng của tế bào ung thư, có tác dụng như tên lửa đạn đạo, giúp tiêu diệt chính xác mục tiêu.

1. Hệ thống vận chuyển chính xác có sẵn trong tự nhiên: “Virus”

Tuy nhiên hệ thống vận chuyển thuốc vẫn còn có thể tiếp tục cải tiến, bởi trong tự nhiên còn có một hệ thống tốt và chính xác hơn chờ chúng ta nghiên cứu và khái thác, đó là virus.

Đại đa số các virus đều có khả năng nhận diện chính xác loại tế bào mà chúng muốn tấn công, ví dụ virus cúm chỉ tìm đến tế bào của hệ hô hấp, virus viêm gan chỉ tìm đến đúng tế bào gan. Độ chính xác này thậm chí còn cao hơn tất cả những hệ thống còn người đã phát minh ra. Do vậy các nhà khoa học dự tính sẽ gắn thuốc điều trị ung thư lên virus rồi lợi dụng chúng tìm đến các tế bào ung thư.

Tất nhiên để thực hiện được điều này còn rất nhiều khó khăn, như làm sao để đảm bảo những virus này vô hại, làm sao để các virus nhận diện được tế bào bị bệnh, làm sao để các virus không bị hệ miễn dịch tiêu diệt. Nếu khắc phục được những vấn đề này chúng ta sẽ có một hệ thống tên lửa đạn đạo siêu chính xác trong cuộc chiến chống ung thư.

1. TỪ TÁC ĐỘNG BÊN NGOÀI ĐẾN PHÁT HUY NỘI LỰC

Mặc dù trên con đường can thiệp từ bên ngoài để tiêu diệt ung thư đã đạt được rất nhiều thành công, tuy nhiên để tiến xa hơn chúng ta cần nhìn nhận lại mối quan hệ giữa ung thư với cơ thể từ một tầm cao hơn.

• “Ân oán tình thù” giữa ung thư và cơ thể

Khi nhắm vào sự khác biệt để tiêu diệt tế bào ung thư chúng ta mặc nhận những tế bào này độc lập với cơ thể, tuy nhiên giữa chúng và các tế bào, các cơ quan và toàn bộ cơ thể có rất nhiều mối quan hệ dây mơ rễ má.

Ví dụ như quan hệ giữa tế bào ung thư và hệ thần kinh.

Trước đây chúng ta cho rằng tế bào thần kinh khi đã trưởng thành đều mất đi khả năng nhân đôi nên khó có thể liên quan đến sự phát triển của ung thư. Phương hướng nghiên cứu trước đây thường chỉ nhắm đến bản thân tế bào ung thư, hệ thống mạch máu quanh khối u hoặc hệ thống miễn dịch.

Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng tế bào ung thư có thể kết nối với hệ thần kinh của cơ thể, lợi dụng hệ thống này để phát triển và di căn.

Điều này được phát hiện do hai hiện thượng:

–   Sau khi phân tích thành phần từ nhiều mẫu tế bào ung thư não, các nhà khoa học phát hiện những điểm kết nối thần kinh và gen đặc thù giúp tạo ra các protein rất giống với các tế bào thần kinh.

–   Khi quan sát dưới kính hiển vi điện tử các nhà khoa học cũng phát hiện tế bào ung thư não kết nối vào hệ thống thần kinh của cơ thể.

Qua hai phát hiện nêu trên các nhà khoa học rút ra kết luận, bất kể là tế bào ung thư phát triển từ đầu ở não bộ hay là di căn đến đây đều sẽ chủ động kết nối vào mạng lưới thần kinh của con người.

Khi hệ thống thần kinh hoạt động sẽ phát ra tín hiệu hóa học và tín hiệu điện, những tín hiệu này sẽ được các tế bào ung thư não tiếp nhận, sau đó không ngừng truyền tải và khuếch đại trong nội bộ khối u. Quá trình này khiến khối u trở thành một “vùng nóng” của bộ não bình thường, đây là một vùng được ưu tiên phát triển, do đó các tế bào ung thư sẽ phát triển và di căn nhanh hơn.

Đây là một phát hiện mang tính đột phá đem đến hi vọng chữa trị hiệu quả hơn cho bệnh nhân mắc ung thư não. Tuy nhiên, do đặc thù của nghiên cứu ung thư não là không thể trực tiếp nghiên cứu trên não người mà phải thí nghiệm trên chuột, dùng nhiều biện pháp khiến chuột bị ung thư hoặc cấy tế bào ung thư người vào não chuột, nên để thực sự ứng dụng được trong điều trị còn một chặng đường rất dài.

• Nhận sự hỗ trợ

Các tế bào trong cơ thể không thể tồn tại độc lập, nếu muốn sinh tồn và phát triển chúng cần có rất nhiều ding dưỡng và oxi, các chất thải cũng cần được xử lý. Tế bào ung thư cũng vậy, môi trường xung quanh ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của chúng.

• Trốn tránh hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch ngoài tiêu diệt các tác nhân gây bệnh bên ngoài còn tìm và diệt các tế dị thường trong cơ thể, không cho chúng có cơ hội trở thành tế bào ung thư. Do vậy những tế bào ung thư đều là những kẻ đào thoát thành công khỏi sự truy sát của hệ miễn dịch.

• Phương hướng điều trị

Do biết được mối quan hệ này chúng ta có thể hoạch định hai phương pháp chống lại ung thư: một là cắt đứt sự hỗ trợ cho tế bào ung thư của cơ thể; hai là giúp hệ miễn dịch truy lùng và tiêu diệt những tế bào ung thư trốn thoát.

• Cắt đứt sự hỗ trợ của cơ thể cho tế bào ung thư

Sự hỗ trợ của cơ thể cho tế bào ung thư có ba giai đoạn:

• Tế bào ung thư muốn phát triển nhanh chóng cần có sự phê chuẩn của cơ thể. Sự phê chuẩn này thông qua các loại protein đặc thù, thông thường được kiểm soát rất chặt chẽ nhưng tế bào ung thư có thể tự tạo ra các chất này, khiến chúng có thể nhân đôi vô tội vạ.
• Các khối u cần có hỗ trợ của mạch máu mới lớn lên được. Các tế bào ung thư sẽ tạo ra một loại chất tín hiệu khiến cơ thể tạo ra nhiều mạch máu mới đến khu vực khối u.
• Ung thư muốn phát tán và di căn cũng phải có sự hỗ trợ của cơ thể. Trước khi di căn tế bào ung thư sẽ tạo ra một số chất đặc biệt giúp tìm vị trí mới phù hợp để phát triển, thậm chí điều khiển từ xa để tạo sẵn một bến đỗ phù hợp mà chúng có thể định vị chính xác khi di căn.

Có được những hiểu biết cụ thể này chúng ta có thể phát triển các loại thuốc tương ứng. Ví dụ thuốc Avastin sẽ thông qua ngăn chặn các chất mà khối u tiết ra để hình thành mạch máu mới qua đó ức chế sự phát triển của khối u. Đặc biệt, những loại thuốc được phát triển dựa trên nguyên lý này sẽ có tác dụng đối với mọi loại ung thư, vì khối u nào muốn phát triển cũng sẽ phải thông qua 3 giai đoạn trên, đây chính là một lợi thế của phương pháp điều trị “phát huy nội lực”.

• Hỗ trợ hệ miễn dịch

Thông thường hệ miễn dịch sẽ ở chế độ nghỉ, tuy nhiên khi có dấu hiệu bất thường hệ thống này sẽ nhanh chóng và hiệu quả nhận diện rồi tiêu diệt các mối nguy hại. Tuy nhiên nếu hệ miễn dịch hoạt động quá mức sẽ gây ra các bệnh như dị ứng, tiểu đường, vv Nói chung hệ miễn dịch giống như ô tô vậy, không chỉ cần chân ga còn cần cả chân phanh, không chỉ biết tiêu diệt kẻ thù mà còn phải nhận diện được đồng minh. Hệ thống phanh này là những protein đặc biệt, chúng giống như các trạm kiểm dịch, chỉ khi nào bật đèn xanh hệ miễn dịch mới hoạt động. Ngoài ra các tế bào miễn dịch còn có sẵn một hệ thống giúp phân biệt các vật chất có sẵn của cơ thể và những vật chất ngoại lai.

Tế bào ung thư rất có thể đã lợi dụng hệ thống phanh này, tự tạo ra các protein ngắt điện hệ miễn dịch hoặc ngụy trang thành tế bào bình thường, để tránh bị hệ miễn dịch tiêu diệt.

Đối với những loại ung thư tạo ra protein để phanh hệ miễn dịch chúng ta có thể tìm cách loại bỏ luôn loại protein này khỏi tế bào miễn dịch, khiến tế bào ung thư không có phanh mà đạp nữa. Dựa trên nghiên cứu của nhà khoa học người Mỹ James Allison về protein CTLA-4, năm 2011 loại thuốc mang tên Yervoy đã chính thức thương mại hóa, giúp chúng ta chống lại bệnh Ung thư hắc tố. Trước đó chúng ta không có cách nào kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân mắc loại ung thư này.

Tuy nhiên khi chúng ta phá vỡ protein phanh CTLA-4 để kích hoạt hệ miễn dịch giúp tiêu diệt tế bào ung thư thì đồng thời cũng gây ra tác dụng phụ, nhiều tế bào bình thường khác cũng bị liên lụy. Rất may rằng vào những năm 90 của thế kỷ XX, nhà khoa học Tasuku Honjo (Giải Nobel y học 2018) đã phát hiện ra một loại protein phanh quan trọng khác là PD-L1. Mười năm sau đó nhà khoa học người Trung Quốc Trần Liệt Bình đã phát hiện tế bào ung thư rất thích sự dụng loại protein này để khống chế hệ miễn dịch. Do vậy phá vỡ protein PD-L1 sẽ có hiệu quả và an toàn hơn.

Tháng 8 năm 2015 tổng thống Mỹ Jimmy Carter bị chẩn đoán mắc Ung thư hắc tố thậm chí còn bị di căn đến não và nội tạng nhưng chỉ nửa năm sau đó khối u trong não ông đã biến mất, hiện ông vẫn còn sống và là tổng thống Mỹ sống lâu nhất. Kỳ tích này chính là nhờ sử dụng thuốc Keytruda, loại thuốc phá vỡ protein PD-L1. Đây có thể coi là một bước tiến mang tính cách mạng trong cuộc chiến với ung thư.

• Phá vỡ ngụy trang của tế bào ung thư

Các tế bào trong cơ thể có một loại protein đặc thù có tên MHC, giúp hệ miễn dịch nhận ra đây là người nhà, không tấn công. Giống như trong chiến tranh trước đây để nhận biết địch và ta, trước khi chiến đấu mọi người sẽ buộc dải băng trắng lên cánh tay, nhìn là biết ai là địch ai là ta. Khi tế bào phát sinh đột biến, protein này cũng sẽ trở nên bất thường, giống như băng trắng có vết bẩn sẽ là dấu hiệu để hệ miễn dịch dọn sạch các tế bào bị bệnh. Đối với các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài, khi trích xuất MHC phát hiện không khớp với mẫu có sẵn thì hệ miễn dịch cũng sẽ tiêu diệt những tác nhân ngoại lai này.

Các tế bào ung thư để tránh bị tiêu diệt đã chọn cách không sản xuất MHC nữa, không có dấu hiệu nhận biết này hệ miễn dịch không biết phải xử lý như thế nào. Để xử lý vấn đề này chúng ta có hai phương pháp:

• Phương pháp bị động

Do tế bào miễn dịch không thông qua protein MHC để nhận biết tế bào ung thư nữa nên các nhà khoa học sẽ lấy những tế bào này ra khỏi cơ thể, cải tạo chúng, gắn một hệ thống nhận biết mới, thông qua dấu hiệu nhận biết khác tìm ra tế bào ung thư. Phương pháp này được gọi là bị động vì hệ miễn dịch không phải làm gì hết, các nhà khoa học trực tiếp giúp hệ miễn dịch có thêm khả năng mới.

Một trong những phương pháp nổi tiếng nhất hiện nay là CAR-T, phương pháp này vào năm 2012 đã giúp một cô bé 5 tuổi có tên Emily Whitehead bị mắc bệnh máu trắng hoàn toàn khỏi bệnh. Hiện nay mỗi năm cô bé đều chụp ảnh với tấm biển “cancer free” để thông báo với thế giới rằng mình vẫn sống tốt. Liệu pháp này đã chính thức được thương mại hóa vào năm 2017.

Tuy nhiên phương pháp này chỉ hữu hiệu khi tìm ra được một protein đặc thù, giúp phân biệt tế bào thường và tế bào ung thư. Do vậy chúng ta sẽ cần đến phương pháp thứ 2.

• Vacxin ung thư thiết kế riêng

Đây là một phương pháp chủ động hơn, mặc dù gọi là Vacxin nhưng không dùng để phòng mà là để chữa bệnh.

Đầu tiên phải lấy mẫu tế bào ung thư trong cơ thể người bệnh, sau đó phân tích DNA tìm những loại protein mà chúng tạo ra khác biệt với protein sẵn có trong cơ thể. Sau đó tạo ra những protein này trong phòng thí nghiệm rồi tiêm cho người bệnh. Do các tế bào ung thư không có hệ thống MHC để hệ miễn dịch kiểm tra những bất thường trong đó nên thông qua phương pháp này giúp các tế bào tương ứng của hệ miễn dịch được đánh thức, chuyên môn tìm diệt những kẻ địch có dấu hiệu nhận diện là những protein nêu trên. Bởi phương thức hoạt động này nên người ta gọi đó là Vacxin ung thư.

Năm 2017, hai nghiên cứu quy mô nhỏ trên người đã được thực hiện tại Đức và Mỹ, hiệu quả điều trị rất tích cực.

Cả hai phương pháp nêu trên đều có điểm chung là phá vỡ lớp ngụy trang của tế bào ung thư giúp hệ miễn dịch nhận dạng và tiêu diệt mục tiêu, tuy nhiên vấn đề lớn nhất ở đây là giá quá đắt. Ví dụ phương pháp điều trị CAR-T có giá ở tầm 1,000,000 USD, vượt xa khả năng chi trả của đại đa số bệnh nhân; Vacxin ung thư thiết kế riêng trong tương lai nếu được thương mại hóa cũng sẽ không thể rẻ hơn.

• Tổng kết

Thông qua những nội dung trên, chúng ta có thể thấy cuộc chiến chống ung thư có thể phân thành 2 giai đoạn

1. Chúng ta trực tiếp chiến đấu với ung thư

Thông qua nguyên tắc tăng độ chính xác khiến các phương pháp điều trị như phẫu thuật, thuốc và hệ thống vận chuyển thuốc đều có những bước tiến bộ to lớn.

• Chiến đấu với ung thư bằng nội lực của cơ thể

Với cái nhìn ngày càng toàn diện về ung thư, đồng thời xem ung thư là một phần của cơ thể chúng ta dần học được cách vận dụng nội lực giúp tạo ra những phương pháp điều trị mới nhất như CAR-T và Vacxin ung thư thiết kế riêng. Có thể nói chúng ta nâng cấp cuộc chiến chống ung thư lên quy mô chiến dịch, dài hơi hơn, đi sâu vào bản chất hơn.

Tuy nhiên con người không chỉ dừng lại tại đó, chúng ta dần biến các “chiến dịch” tiêu diệt ung thư trở thành “cuộc chiến suốt đời”.

1. PHÒNG BỆNH HƠN CHỮA BỆNH: XỬ LÝ UNG THƯ TỪ LÚC CHƯA PHÁT BỆNH

• Chủ động phòng chống ung thư

Vào năm 2013 và 2015, nữ diễn viên Angelina Jolie trở thành tiêu điểm của báo chí trên toàn thế giới, không phải vì tác phẩm của cô mà vì cuộc phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng và ngực để phòng chống ung thư. Hành động này của cô đã khiến rất nhiều người nhận ra chúng ta có thể chủ động làm gì đó để hạn chế sự phát triển của ung thư.

Tuy nhiên nên biết rằng ung thư không đột nhiên xuất hiện mà là đột nhiên phát hiện. Chẩn đoán ung thư rất nhanh thôi nhưng quá trình phát triển của ung thư không phải ngày một ngày hai.

Trong cuộc sống của chúng ta, việc chiến đấu với ung thư không chỉ là một trận chiến, cũng không phải là một chiến dịch mà là một cuộc “chiến đấu suốt đời”.

Như chúng ta đã biết ung thư xuất hiện là do đột biến gen, mà những tế bào ung thư này thông qua nhanh chóng nhân đôi, phát triển sẽ ngày càng có nhiều năng lực mới, càng lúc càng nguy hiểm, khó tiêu diệt. Do vậy các nhà khoa học đã đề ra khái niệm khám tầm soát sớm, nhằm tiêu diệt ung thư từ khi chúng còn yếu.

Ví dụ như số liệu tại Mỹ cho thấy, ung thư vú nếu được phát hiện ở giai đoạn 1, ung thư chỉ to bằng hạt lạc thì 98% bệnh nhân sống qua 5 năm, thậm chí đại đa số có thể chữa khỏi hoàn toàn; nếu đến giai đoạn 4 tỷ lệ này chỉ còn là 22%.

• Khám tầm soát ung thư

Để tiện cho bạn đọc tham khảo sau đây link là hướng dẫn khám tầm soát sớm của Hiệp hội Ung bướu Mỹ: https://www.cancer.org/healthy/find-cancer-early.html

Tuy nhiên, việc khám tầm soát không thể lạm dụng vì 3 lý do sau:

1. Khám tầm soát sẽ có tỷ lệ sai sót, chẩn đoán người bình thường thành người bệnh, việc này sẽ dẫn đến những điều trị không cần thiết.
2. Một số xét nghiệm nhìn chung là an toàn nhưng vẫn có những nguy cơ tiềm ẩn (ví dụ phóng xạ, …).
3. Khám tầm soát sớm khi không thực sự cần thiết sẽ lãng phí thời gian và tiền bạc của cá nhân cũng như toàn xã hội.

Ví dụ trong 30 năm gần đây tại Mỹ đã tiến hành phổ cập xét nghiệm protein PSA đối với nam giới cao tuổi để nếu cần thiết sẽ phẫu thuật ngăn chặn ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên những nghiên cứu gần đây cho thấy protein này không thực sự liên quan mật thiết đến ung thư tuyến tiền liệt, cứ thấy PSA cao là phẫu thuật không phải là một sự lựa chọn tốt cho bệnh nhân, cần thêm những yếu tố khác để chẩn đoán chính xác.

• Quản lý và khống chế ung thư

Ngoài ra, chúng ta cần phân biệt rõ ràng tác nhân gây nên ung thư có thể chia thành tác nhân bên trong và bên ngoài. Tác nhân bên trong là những dạng đột biến gen có sẵn trong cơ thể từ khi sinh ra, ví dụ đột biến gen BRCA1 trong trường hợp của Angelia Julie. Tác nhân bên ngoài là những yếu tố ngoại cảnh tạo điều kiện cho ung thư phát triển. Ví dụ như rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra hút thuốc sẽ có tỷ lệ ung thư phổi cao hơn, người không hút thuốc vẫn có khả năng bị bệnh, giống như một năm chỉ mua xổ số một lần nhưng vẫn có khả năng trúng thưởng chỉ là xác suất rất thấp; còn người thường xuyên hút thuốc giống như ngày nào cũng mua xổ số, mặc dù xác suất thấp nhưng mua nhiều như thế sớm muộn cũng sẽ trúng.

Để đối phó với tác nhân bên trong chúng ta có thể thông qua kiểm tra bộ gen, sàng lọc những đối tượng có nguy cơ cao, dùng những biện pháp thích hợp để phòng chống. Đối với tác nhân bên ngoài, những nghiên cứu về hướng này sẽ giúp chúng ta biết được cần phòng chống những gì. Ví dụ khi biết được lây nhiễm HPV dễ dẫn đến ung thư tử cung vậy khi cần thiết có thể dùng Vắc xin HPV để phòng tránh.

Đây chính là cách để biến điều trị ung thư trở thành quá trình quản lý và khống chế suốt đời.

Đọc đến đây chắc hẳn bạn đọc sẽ thắc mắc tại sao chúng ta không tìm một phương pháp điều trị nào có thể dùng một lần là tiêu diệt triệt để được bệnh ung thư? Lý do là vì tế bào ung thư có khả năng đột biến rất mạnh, chúng sẽ tìm được cách để thoát được mọi phương pháp điều trị tân tiến nhất. Do vậy chúng ta không thể đánh nhanh thắng nhanh mà phải chuẩn bị tư tưởng bước vào một cuộc chiến trường kỳ.

Hiện nay mục tiêu khả thi nhất của nhân loại là thông qua các xét nghiệm kiểm tra gen đột biến, nghiên cứu thuốc mới và điều chỉnh linh hoạt phương án điều trị để biến bệnh ung thư trở thành bệnh mãn tính. Chỉ cần tiến bộ của khoa học kỹ thuật nhanh hơn sự phát triển của bệnh ung thư thì mục tiêu này hoàn toàn khả thi.

• Lời khuyên cho người khỏe mạnh

Những nội dung chúng ta đã tìm hiểu chủ yếu là về nguyên nhân gây bệnh và phương pháp điều trị vậy người khỏe mạnh bình thường có thể làm gì để giảm thiểu tỉ lệ mắc bệnh ung thư?

• Khống chế những tác nhân gây bệnh mà bản thân có thể khống chế được

Đầu tiên, đối với những tác nhân gây bệnh có kết quả nghiên cứu trong mấy chục năm, có số liệu cụ thể để chứng minh tác hại như hút thuốc thì hãy tránh xa nó ra.

Hiện vẫn chưa có phương án quản lý sức khỏe cá nhân giúp giảm thiểu bệnh ung thư nào được chứng minh và phổ cập trên qui mô toàn cầu, khi bạn muốn thử nghiệm phương pháp nào hãy tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn, kiểm tra chéo để đảm bảo an toàn cho bản thân. Đến như bệnh tiểu đường là bệnh mãn tính phổ cập nhất hiện nay (cứ 11 người trên toàn thế giới thì có 1 người bị tiểu đường) mà cũng chưa có phương án quản lý cuộc sống hàng ngày nào được giới khoa học chứng minh là thực sự hiệu quả. Một nghiên cứu năm 2015 đã phát hiện những lời khuyên như: ăn ít cơm, ít chất bột, ăn nhiều rau, vv không thực sự đem lại nhiều hiệu quả.

Do các biện pháp quản lý sức khỏe cá nhân một cách khoa học hiện mới manh nha phát triển nên hiện nay những gì chúng ta có thể làm chủ yếu là tránh xa rượu bia thuốc lá; ăn thực phẩm tươi sống, an toàn; thận trọng với những lời khuyên và phương pháp chữa bệnh chưa được kiểm chứng.

• Tách biệt ung thư và tuổi tác

Vậy đối với những tác nhân gây bệnh chúng ta không khống chế được thì phải làm sao?

Có một tác nhân khiến chức năng của hệ miễn dịch suy giảm, tỷ lệ đột biến gen tăng cao, khiến con người dễ bị mắc ung thư hơn mà tác nhân này chúng ta không tránh được. Đó là sự lão hóa.

Từ sau cách mạng công nghiệp, tuổi thọ bình quân của loài người ngày càng cao, từ năm 2000 đến 2015 tuổi thọ bình quân toàn nhân loại tăng 5 năm. Có thể nói chúng ta đang sống ngày càng lâu, chất lượng sống ngày càng tốt, chúng ta dần dần sẽ sống đến tuổi dễ mắc bệnh ung thư. Ví dụ, ở tuổi 80 tỷ lệ mắc ung thư cao gấp 50 lần tỷ lệ mắc bệnh ở tuổi 20.

Một bằng chứng là hiện nay trong bảng xếp hạng tỷ lệ mắc bệnh ung thư thế giới, TOP20 đều là các nước phát triển Âu Mỹ; còn Việt Nam hay Trung Quốc còn không ở trong TOP50.

Vậy chúng ta phải làm sao để đối mặt với vấn đề này? Các nhà khoa học đã đưa ra một phương hướng đó là tách biệt lão hóa và tuổi tác. Nói đơn giản đó là khiến cơ thể chúng ta vẫn trẻ trung hoặc ít ra là lão hóa chậm hơn khi tuổi tác tăng lên.

Vậy làm sao để vẫn khỏe khi già đi? Cách đó là “ăn ít” hoặc tên gọi học thuật hơn là “hạn chế nhiệt lượng”.

Từ cách đây hơn nửa thế kỷ các thí nghiệm trên vi sinh vật hoặc động vật như chuột đều đã chứng minh việc ăn ít đi sẽ giúp sống lâu hơn. Ví dụ như chuột chỉ được cho ăn no 60% có thể sống lâu hơn 1/3 tuổi đời. Hoặc thì nghiệm vào năm 2017 đã phá vỡ kỷ lục thế giới khi khiến cho khỉ “ăn ít” sống đến 40 tuổi. Không chỉ có thế, những động vật ăn ít này về sức mạnh cơ bắp, công năng tim mạch đều tốt hơn, thậm chí da lông cũng mượt mà hơn. Và điều quan trọng nhất là tỷ lệ ung thư cũng thấp hơn, ví dụ như những chú khỉ trong thí nghiệm có tỷ lệ ung thư thấp hơn 50% so với khỉ đồng lứa.

Trước mắt nguyên nhân của hiện tượng này vẫn đang được nghiên cứu nhưng có một nguyên nhân quan trọng trong đó là hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn. Do vậy khống chế tốt việc ăn uống là một nguyên tắc đảm bảo sức khỏe chúng ta nên chú trọng.

Tất nhiên trong thực tế các món ăn hấp dẫn ngày càng phong phú rất nhiều người khó mà đủ ý chí để hạn chế ăn uống được. Do vậy các nhà khoa học đang tìm cách nghiên cứu nguyên lý của việc giảm ăn làm chậm lão hóa. Nếu thực sự làm được chúng ta có thể ăn uống thoải mái mà vẫn đạt được hiệu quả trẻ lâu hơn như khi giảm ăn.

Hiện một loại thuốc rất phổ biến trong điều trị tiểu đường là Metformin được phát hiện là có thể phát tín hiệu đói bụng cho cơ thể kể cả sau khi ăn no. Điều này dẫn đến việc những bệnh nhân uống Metformin không chỉ gầy hơn người bình thường mà sức khỏe cũng tốt hơn. Năm 2017 Metformin đã được đưa vào thử nghiệm lâm sàng về tác dụng chống lão hóa. Hy vọng chúng ta sẽ sớm có được tin vui từ loại thuốc này.

Cuộc chiến với ung thư vẫn còn lâu dài và gian khổ tuy nhiên hãy tin tưởng vào tiến bộ của khoa học kỹ thuật, biết đâu đến thời con cháu chúng ta nhìn lại sẽ khó mà tưởng tượng được loài người đã từng khiếp sợ bệnh ung thư như thế nào, cũng giống như chúng ta ngày nay khó có thể tưởng tượng nhân loại đã từng phải chịu đựng sự hoành hành của bệnh dịch hạch, sốt rét, lao.

Phụ lục 1: Y học cổ truyền có chữa được ung thư không?

1. Câu hỏi nhạy cảm

Do yếu tố văn hóa và lịch sử vốn có của Việt Nam cũng như Trung Quốc, y học cổ truyền là một vấn đề không thể tránh khỏi trong điều trị ung thư. Đối với tác giả, để trả lời câu hỏi y học cổ truyền có chữa được ung thư hay không thực sư cần phải dũng cảm, vì hiện ở Trung Quốc đang tranh luận rất gay gắt về tác dụng thực sự của y học cổ truyền trong điều trị bệnh. Tuy nhiên để giúp người đọc có cái nhìn toàn diện hơn, tác giả sẽ cố gắng phân tích cụ thể và khách quan vấn đề này.

Câu hỏi “Y học cổ truyền có chữa được ung thư không?” là một câu hỏi không hợp lý. Bởi y học cổ truyền là một hệ thống đồ sộ, phức tạp, bao gồm quan niệm âm dương ngũ hành, mối quan hệ giữa con người và thế giới xung quanh, chẩn đoán, điều trị, phòng chữa bệnh, vv Vậy khi nói dùng y học cổ truyền điều trị ung thư là nói đến bộ phận nào? Dùng khí công, châm cứu hay bốc thuốc, dán cao?

Thêm vào đó, với các nội dung đã giới thiệu chúng ta cũng biết được rằng ung thư chỉ là tên gọi chung mà thôi. Ung thư ở các vị trí khác nhau, độ tuổi khác nhau, giai đoạn khác nhau sẽ có các đặc tính khác nhau.

Do vậy câu hỏi trên cũng giống như vào trường đại học hỏi giáo viên xem học xong em có kiếm được nhiều tiền không, quá chung chung, không trả lời được.

Vậy câu hỏi mà chúng ta có thể trả lời được phải như thế nào? Đó nên là: “phương thuốc A có điều trị được bệnh ung thư B hay không?” và để trả lời phải thông qua số liệu.

• Một câu chuyện thực tế

Những năm 70 của thế kỷ 20, tại vùng Đông Bắc Trung Quốc, bác sỹ Trương Đình Đông làm việc ở một bệnh viện thuộc thành phố Cáp Nhĩ Tân, ông và đồng nghiệp phát hiện một phương thuốc lưu truyền trong dân gian được dùng để chữa ung thư nhưng lại gồm toàn chất độc như thủy ngân, thạch tín, vv Bác sỹ Trương Đình Đông và đồng nghiệp sau khi tiến hành thử nghiệm lâm sàng phát hiện phương thuốc này thực sự có tác dụng nhưng hiệu quả điều trị không ổn định và tác dụng phụ rất nặng.

Để làm rõ hiện tượng này các bác sỹ thông qua sàng lọc và so sánh phát hiện chỉ có thạch tín là có tác dụng điều trị. Sau đó các bác sỹ tiếp tục phân loại và theo dõi kết quả điều trị của các bệnh nhân ung thư đã sử dụng thuốc, dựa trên số liệu thu được có thể kết luận rằng thạch tín có hiệu quả điều trị tốt nhất đối với bệnh ung thư máu có tên “Promyelocytic leukemia protein – PML”. Đây là một loại bệnh ung thư có tỷ lệ phát bệnh rất thấp nhưng một khi phát bệnh thì tỉ lệ tử vong rất cao. Những năm sau đó kết quả điều trị bằng thạch tín trên 55 bệnh nhân PML cho thấy 70% bệnh nhân có tiến triển tốt, thậm chí một số ít bệnh còn hoàn toàn không tìm thấy tế bào ung thư nữa.

Năm 1998, tạp chí hàng đầu trong ngành y The New England Journal of Medicine đã cho đăng nghiên cứu của các bác sỹ Mỹ, cho thấy rõ hiệu quả điều trị của thạch tín đối với chứng ung thư PML, 11 trong số 12 bệnh nhân trong nghiên cứu này có tiến triển rõ rệt.

Hiện 99% bệnh nhân ung thư PML sau khi sử dụng thuốc có thành phần thạch tín có thể chữa khỏi hoàn toàn.

• Mục tiêu của bác sỹ là làm lợi cho bệnh nhân

Từ câu chuyện trên chúng ta có thể thấy nguyên lý “tăng độ chính xác” trong điều trị ung thư được các nhà khoa học áp dụng vào quá trình thực nghiệm và đào sâu nghiên cứu y học cổ truyền. việc mà bác sỹ Trương Đình Đông và các đồng nghiệp của ông làm không phải để chứng minh ai đúng ai sai trong câu hỏi về tác dụng điều trị ung thư của y học cổ truyền, xuất phát điểm của họ là để người bệnh được điều trị tốt hơn. Mà cách tốt nhất để biết một phương pháp điều trị có lợi cho người bệnh hay không đó là dựa vào số liệu, thông qua phân tích và từng bước sàng lọc, tìm ra những phương thuốc tốt nhất, không chỉ giúp ích cho bệnh nhân mà còn có ích cho tất cả mọi người trên thế giới.

Phụ lục 2: Tránh bị lừa khi điều trị bệnh ung thư

Hiện vụ án mua bán thuốc ung thư giả xảy ra tại Công ty CP VN Pharma đang trong quá trình xét xử, tạm không xét đến đúng sai hay phán xét của tòa án nhưng chắc hẳn không ai muốn mình hoặc người thân bị hại trong những trường hợp tương tự.

Vậy để tránh bị lừa chúng ta có thể phân tích từ 3 khía cạnh: Lợi ích, tình cảm và nhận thức.

1. Về lợi ích: ai trả tiền?

Hiện có rất nhiều nguồn thông tin về thuốc và phương pháp điều trị ung thư mới xuất hiện tràn lan, khi gặp phải trường hợp này bạn hãy đặt câu hỏi: “Ai sẽ thanh toán? Ai đang kiếm tiền?”

Hiện nay để một loại thuốc ung thư được thương mại hóa cần 7 đến 8 năm nghiên cứu và thực nghiệm lâm sàng, bình quân cần khoảng hơn 2 tỉ USD chi phí. Tất nhiên các công ty thuốc bỏ ra nhiều tiền bạc và công sức như vậy không phải để làm từ thiện. 90% những loại thuốc này đều có thể đem đến lợi nhuận từ vài lần đến vài chục lần.

Chắc hẳn bạn sẽ cho rằng nguồn lợi nhuận khổng lồ này là đến từ bệnh nhân bỏ tiền ra mua thuốc. Nhưng thực ra không hoàn toàn đúng. Hiện nay đại đa số quốc gia chi phí mua thuốc ung thư có 70 – 80%, thậm chí có một số nước lên đến 95%, là do bảo hiểm chính phủ hoặc bảo hiểm thương mại chi trả, bao gồm chi trả hoàn toàn và hỗ trợ một phần.

Điều này dẫn đến các công ty dược đều mong muốn được liệt vào danh sách thuốc điều trị do bảo hiểm chi trả, có thế mới có được nguồn tiêu thụ ổn định nhằm nhanh chóng thu hồi vốn.

Về phía công ty bảo hiểm, họ cũng rất thận trọng trong việc lựa chọn thuốc điều trị trong danh sách chi trả của mình, vì điều này liên quan trực tiếp đến sinh mạng của bệnh nhân cũng như lợi ích, danh tiếng và phát triển của chính các công ty bảo hiểm.

Có thể nói nếu một loại thuốc khi được phép bán ra thị trường mà không được liệt vào danh sách chi trả của một công ty bảo hiểm nào thì hoàn toàn có thể đặt dấu hỏi về tác dụng thực sự của loại thuốc đó.

Ngoài ra nếu một loại thuốc được bán vào thị trường với danh nghĩa thực phẩm, thực phẩm chức năng, vv thì cũng sẽ chắc chắn không được đưa vào danh sách thuốc điều trị của bảo hiểm.

Ngoài ra chúng ta còn hay gặp phải các loại “thuốc gia truyền”, “thần dược”. Hãy nhìn lại phương pháp chúng ta vừa dùng và đặt câu hỏi: “tại sao họ chỉ bán nhỏ lẻ mà không xin giấy phép để sản xuất quy mô lớn, hoặc ít nhất là chứng minh và xin cấp quyền bảo hộ trí tuệ?”

Hãy cùng nhìn lại trường hợp của bác sỹ Trương Đình Đông và đồng nghiệp nghiên cứu về tác dụng của thạch tín trong điều trị ung thư PML, mặc dù họ không đặt mục tiêu kiếm lợi nhưng kết quả nghiên cứu đã thực sự giúp được bao bệnh nhân trên thế giới. Hoặc ví dụ như bác sỹ Frederick Banting, nhà vật lý và sinh lý học người Canada khám phá ra hormone tuyến tụy insulin điều trị bệnh tiểu đường, sau khi đăng ký bản quyền đã chuyển giao phương pháp này gần như miễn phí cho công ty dược để giúp điều trị cho bệnh nhân tiểu đường. Như thế vừa không cho kẻ xấu lợi dụng kiếm tiền xương máu của bệnh nhân lại thực sự tạo phúc cho nhân loại.

• Về tình cảm: “còn nước còn tát”?

Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay rất khó để xác định một nguồn thông chuẩn về điều trị ung thư nhưng nếu bạn gặp một nguồn thông tin đem đến thông điệp rằng “còn nước còn tát” thì bạn nên cẩn thận. Bởi những nhưng nguồn thông tin này thường ở vị thế “bất bại”.

Bệnh nhân và người nhà hay có tư tưởng “bị bệnh vái tứ phương”, thường cho rằng mình bị ung thư là coi như bị kết án tử hình nhưng “còn nước thì còn tát” cứ uống thử thuốc, dùng thử cách này cách kia xem sao. Nếu khỏi thì đó là do thuốc chuẩn, không khỏi thì là do không có duyên, chưa gặp đúng thầy đúng thuốc.

Đây tương đương với một lời tuyên bố miễn trừ trách nhiệm. Phương thức tuyên truyền này nhắm vào sự tuyệt vọng và cầu may của bệnh nhân. Điều này trong nhiều trường hợp có thể ảnh hưởng đến các phương pháp điều trị chính thống, nguy hại đến sức khỏe của bệnh nhân.

Đầu tiên, chúng ta nên biết bệnh ung thư không đồng nghĩa với tử hình, cần phân tích rõ hiện trạng bệnh mới có được phương pháp điều trị hợp lý. Trong thực tế, cùng một loại ung thư ở các giai đoạn khác nhau, các biến thể khác nhau cũng sẽ có tác động rất khác nhau đối với người bệnh. Ví dụ, ung thư vú nếu phát hiện từ giai đoạn 1 thì tỉ lệ sống qua 5 năm là gần 100%, còn ở giai đoạn 4 thì tỉ lệ này chỉ còn 20%.

Ngoài ra, ung thư còn có một đặc tính là không hoàn toàn chữa khỏi được vì các phương pháp điều trị hiện nay không thể tiêu diệt hoàn toàn tế bào ung thư, tái phát chỉ là chuyện sớm muộn. Do đó cần phân biệt ung thư với các loại bệnh khác, không phải là điều trị xong là sẽ “khỏi bệnh”.

Trong thực tế, các bác sỹ sẽ nhắm đến mục tiêu thiết thực hơn, đó là trong điều kiện kinh tế, công việc, gia đình của bệnh nhân cho phép tìm cách kéo dài thời gian sống của người bệnh, đồng thời giúp bệnh nhân có cuộc sống như người bình thường.

Ví dụ như bệnh ung thư tuyến tiền liệt, mặc dù tỷ lệ mắc bệnh trong nam giới tương đối cao nhưng khi mắc bệnh thường tuổi đã cao mà lại có nhiều phương pháp điều trị nên tuổi thọ của bệnh nhân mắc bệnh này tại Mỹ không chênh lệch với người bình thường bao nhiêu. Tại Mỹ, tuổi phát hiện ung thư tuyến tiền liệt bình quân là 66 tuổi, tỷ lệ sống qua 10 năm là gần 98%, sống qua 15 năm hơn 80%, nên biết rằng tuổi thọ bình quân của nam giới Mỹ còn chưa đến 80 tuổi.

Các bác sỹ để thực hiện mục tiêu nêu trên sẽ làm như thế nào?

Khi chẩn đoán bệnh nhân mắc ung thư bác sỹ sẽ cho tiến hành các xét nghiệm liên quan, sau đó bác sỹ có thể đưa ra nhận định như sau:

Bạn đã bị mắc bệnh X, thuộc giai đoạn mấy, là loại hình ung thư nào. Theo số liệu hiện có, bạn có Y% sống được 1 năm, có Z% sống được 5 năm. Tuy nhiên để đạt được mục tiêu đó bạn phải sử dụng một số phương pháp điều trị tương ứng, phải nghe lời bác sỹ, đồng thời phải có lối sống lành mạnh.

Khi tư vấn cho bệnh nhân về phương án điều trị, bác sỹ được đào tạo chuyên môn về ung thư có thể tư vấn như sau:

Loại thuốc A theo số liệu đã có cho thấy, có tác dụng đối với X% bệnh nhân, bình quân giúp ức chế ung thư không phát triển trong vòng Y tháng, bình quân có thể tăng thêm Z tháng tuổi thọ. Tuy nhiên, đối với W% bệnh nhân, có khả năng đến tháng thứ T1-T2 sẽ bắt đầu nhờn thuốc, đến lúc đó sẽ phải chuyển sang phương án điều trị F. Tuy nhiên loại thuốc A có tác dụng phụ tương đối nặng, đã có nhiều bệnh nhân vì chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng quá nhiều nên đã dừng thuốc. Ngoài ra còn có phương án B, mặc dù số liệu về kéo dài thời gian sống kém hơn thuốc A nhưng tác dụng phụ nhẹ hơn, chất lượng cuộc sống của bệnh nhân cũng cao hơn. Tất nhiên nếu điều kiện gia đình khó khăn thì có thể lựa chọn phương án C, một số điểm như sau sẽ kém hơn như …, tuy nhiên cũng có một số điểm không tồi, …

Qua đây chúng ta có thể thấy các phương án điều trị đều có ưu nhược điểm riêng, nhu cầu và điều kiện của bệnh nhân sẽ khiến mức độ ưu tiên khi lựa chọn cũng sẽ khác nhau. Do vậy nếu bạn gặp phải một nguồn thông tin khiến bạn cảm thấy: “Bạn chết chắc rồi, tuy nhiên nếu muốn cứu vãn thì hãy tìm đến tôi”, thì hãy cảnh giác, vì tâm lý cầu may này rất có khả năng khiến bạn tổn thất nặng nề về nhiều mặt, bỏ lỡ cơ hội điều trị khoa học, hợp lý hơn, thậm chí bỏ lỡ cơ hội tận hưởng những năm tháng cuối cùng bên gia đình, bạn bè.

• Về nhận thức: Làm gì có chuyện tốt thế?

Những nguồn thông tin chuẩn thường sẽ được truyền tải một cách chậm rãi, có khống chế, trong phạm vi hẹp trước, ví dụ: thuốc XX có tác dụng đối với bệnh nhân ung thư dạng YY, thông qua phương thức ZZ giúp bệnh nhân kéo dài tuổi thọ.

Bạn đọc nên biết trong ngành nghiên cứu ung thư có một câu châm biếm: “ung thư hàng năm đều được điều trị thành công ít nhất 100 lần trên giấy”.

Tại sao lại có hiện tượng này? Thứ nhất, các nhà nghiên cứu cũng như công ty dược cần khoa trương một chút về tác dụng và tầm quan trọng của công trình mình đang làm nhằm lôi kéo sự chú ý của công chúng, qua đó có thêm thời gian và nguồn lực để tiếp tục phát triển các công trình nghiên cứu. Thứ hai, báo chí cần có các thông tin “hot” để lôi kéo sự chú ý của người dùng, tạo ra dung lượng, qua đó tăng thu nhập và sức ảnh hưởng của bản thân. Do vậy các thông tin về tiến triển mới trong điều trị ung thư rất dễ bị phóng đại, truyền bá một cách có chọn lọc, thiếu trung thực.

Tại sao các bệnh khó điều trị như ung thư, tiểu đường, huyết áp cao lại có nhiều tin đồn thất thiệt như vậy? Có lẽ là vì những loại bệnh này không có nguyên nhân rõ ràng; dễ khiến bệnh nhân sợ hãi, tuyệt vọng; quá trình điều trị kéo dài, đắt đỏ nên bệnh nhân muốn tìm một phương pháp rẻ và nhanh hơn, …

Có thể nói những chứng bệnh nêu trên đều rất phức tạp, vượt xa khỏi khả năng hiểu biết của người bình thường. Rất nhiều người cho rằng y học hiện đại là vạn năng, bác sỹ có thể chữa được mọi loại bệnh, chúng ta đã hiểu rất rõ về cơ thể con người nhưng thực tế không phải vậy, ít nhất là trước mắt chúng ta chưa đạt đến mức độ đó.

Cuối cùng vẫn phải nhắc đến một khả năng, nếu một ngày đẹp trời có một phương pháp điều trị thần diệu đột nhiên xuất hiện, giúp chúng ta có thể chữa trị hoàn toàn bệnh ung thư thì sao? Bạn đọc hãy yên tâm, các nhà khoa học, bác sỹ, báo chí, lãnh đạo các nước, ủy ban bình xét giải Nobel luôn quan tâm tới mọi “kỳ tích” xuất hiện trên thế giới. Đến lúc đó bạn đọc sẽ thấy thông tin liên quan sau khi được kiểm chứng xuất hiện trên mọi kênh truyền thông, muốn dấu cũng không dấu được.

---

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Enhanced_permeability_and_retention_effect