Xin được giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách: “You Are What You Risk: The New Art and Science of Navigating an Uncertain World” (Bạn là những gì bạn mạo hiểm: Khoa học và nghệ thuật mới trong việc điều hướng một thế giới không chắc chắn)
Nữ tác giả Michele Wucker là một nhà kinh tế học và chuyên gia phân tích chính sách hàng đầu tại Mỹ, chuyên nghiên cứu và dự đoán nguy cơ và ứng phó rủi ro.
Trước đây, chuyên gia về quản lý rủi ro Nassim Nicholas Taleb đã dùng hình tượng “Thiên nga đen” để mô tả những sự kiện có sác xuất thấp, không dự đoán được và có hậu quả nghiêm trọng khi xảy ra, như khủng bố 11/9 hay dịch COVID-19. Tuy nhiên tác giả Michele Wucker đã đưa ra khái niệm “Tê giác xám” để phản bác. Đây là những sự kiện có xác suất xảy ra cao, hậu quả nghiêm trọng, cần phải tích cực phòng chống sớm.
Trong cuốn sách mới của mình tác giả đã giúp chúng ta đi sâu hơn vào bản chất của rủi ro và cùng tìm phương án ứng phó. Nội dung chính của sách có thể chia thành ba phần chính:
1. Rủi ro phức tạp hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ.
1.1 Nhận thức của chúng ta về rủi ro thể hiện sự tiến bộ về lý trí của nhân loại.
– Thời cổ đại: rủi ro là những nguy cơ tiềm ẩn.
– Thời trung cổ: Rủi ro cũng đi kèm cơ hội, “trong nguy có cơ”.
– Cận đại đến nay: Phát triển lý luận về dự đoán, khống chế và phòng ngừa rủi ro (hedge).
1.2 Về mặt cảm xúc: rủi ro mang sắc thái chủ quan rất rõ
– Rủi ro có liên hệ mật thiết với tín ngưỡng và quan điểm riêng của mỗi người.
– Rủi ro cũng gắn liền với cảm xúc và mong muốn của mỗi cá nhân.
1.3 Về bản năng: những nghiên cứu về thần kinh sinh vật học thể hiện cách chúng ta phản ứng với bản năng.
– Các vật chất truyền tải thần kinh, hóc môn đều ảnh hưởng đến phản ứng của chúng ta với rủi ro.
VD: Khi chúng ta đói, đường huyết giảm dẫn đến não thiếu năng lượng => Khả năng tự kiểm soát giảm => Khả năng phán đoán rủi ro cũng sẽ đi xuống.
2. Từ góc độ rủi ro nhìn nhận lại bản thân chúng ta
2.1 “Vân tay rủi ro” – Khái niệm chính của cuốn sách
– “Vân tay rủi ro” là đặc trưng riêng của mỗi người khi đối mặt với rủi ro.
– Mỗi người đều có phương pháp xử lý sự không chắc chắn khác nhau.
– Trạng thái cuộc sống được quyết định bởi thái độ của bạn đối với rủi ro.
2.2 Sự khác biệt về “vân tay rủi ro” giữa mọi người
– Nhân tố bẩm sinh: trước khi chúng ta sinh ra nhiễm sắc thể đã có nền tảng di truyền nhất định của “vân tay rủi ro”.
– Sau khi sinh ra: “vân tay rủi ro” chịu sự ảnh hưởng lớn từ gia đình.
2.3 “Vân tay rủi ro” phản ánh thông tin về hoàn cảnh sống của chúng ta
– Thái độ và hành vi của những người xung quanh cũng sẽ ảnh hưởng tới chúng ta.
– Phong tục, văn hóa của các dân tộc cũng sẽ ảnh hưởng đến thái độ của chúng ta đối với rủi ro.
3. Cá nhân và tổ chức nên ứng phó rủi ro như thế nào
3.1 Cá nhân nên có ý thức rõ ràng về rủi ro.
Bước 1: Khám phá nội tại bản thân và đi cùng với rèn luyện để có được khả năng nhận thức rủi ro.
Bước 2: Nhận thức được “tê giác xám” quanh mình để có phương án ứng phó phù hợp.
=> Chúng ta càng nhận thức rõ ràng thì càng dễ khống chế rủi ro.
Đối với mỗi cá nhân, nguy cơ tử vong, tai nạn, dưỡng lão đều cần được nhận thức rõ ràng và có phương án xử lý như mua bảo hiểm.
Trong đầu tư cũng cần nhận thức rõ nguy cơ và khả năng gánh chịu của bản thân. Tại sao nhà đầu tư nhỏ lẻ thường chịu lỗ? Ngoài việc lĩnh vực tài chính dễ vào nhưng khó giỏi thì chính tâm lý cho rằng vận rủi sẽ không đến với mình cũng là tác nhân chính.
3.2 Đối với tổ chức:
– Đầu tiên lãnh đạo cần có nhận thức rõ ràng về rủi ro.
– Tổ chức hoạt động hiệu quả cao được xây dựng trên nền tảng là thành viên đều có nhận thức về nguy cơ.
– Qua đó hình thành nhận thức chung về rủi ro.
Nói chung, rủi ro không chỉ đơn thuần là vấn đề nhận thức hoặc một chủ đề trong kinh tế học mà còn chịu ảnh hưởng từ nhiều nhân tố như: văn hóa, xã hội, tâm lý. Mỗi quốc gia, tổ chức, cá nhân đều có sự khác biệt lớn về thái độ và phương pháp ứng phó với rủi ro./.
