Nếu nói dịch COVID-19 bùng phát ở Trung Quốc là sự kiện kiểu “Thiên nga đen”, không dự đoán trước được, thì việc chính quyền Mỹ phản ứng chậm chạp và kém hiệu quả khiến nước Mỹ chịu hậu quả nặng nề từ dịch bệnh là điều khiến nhiều người khó hiểu. Để tìm lời giải đáp hãy cùng tìm hiểu cuốn sách“Tê giác xám – The Grey Rhino” của tác giả Michele Wucker.
Chuyên gia hàng đầu về quản lý rủi ro Nassim Nicholas Taleb đã dùng hình tượng “Thiên nga đen” để mô tả những sự kiện có sác xuất thấp, không dự đoán được và có hậu quả nghiêm trọng khi xảy ra, như khủng bố 11/9 hay dịch COVID-19. Tuy nhiên tác giả Michele Wucker đã đưa ra khái niệm “Tê giác xám” để phản bác. Đây là những sự kiện có xác suất xảy ra cao, hậu quả nghiêm trọng, cần phải tích cực phòng chống sớm. Hãy tưởng tượng bạn đang đi dạo trên thảo nguyên, bỗng thấy phía xa có một con tê giác đang lao về phía mình, lúc này bạn phải tìm cách ứng phó ngay, hoặc là tháo chạy hoặc là bắn chết nó. Theo tác giả trong tình huống này việc quan trọng nhất là làm sao để không bị tê giác tấn công chứ không phải lo lắng về con thiên nga đen đậu gần đó. Nói cách khác, chúng ta hãy ứng phó tốt với những nguy hiểm có thể thấy trước mắt chứ mất công lo nghĩ về những nguy cơ có xác suất rất nhỏ lại không thể dự đoán làm gì?
Tuy nhiên, đọc đến đây chắc hẳn bạn sẽ thắc mắc tại sao con tê giác to như vậy lao đến mà chúng ta vẫn để nó húc được? Hãy cùng nhìn lại một ví dụ vừa xảy ra gần đây. Nước Mỹ là siêu cường số 1 thế giới hiện nay, họ nắm trong tay các nhà khoa học hàng đầu, những công nghệ tiên tiến nhất và quan trọng nhất là họ có thể học hỏi kinh nghiệm của các nước châu Á, châu Âu khác thế nhưng hiện họ đang là nước có ca nhiễm cao nhất thế giới. Theo báo cáo của WHO ngày 05/04/2020 (1), cả nước Mỹ có 273,808 ca nhiễm, 7020 ca tử vong. Đây là điển hình của nguy cơ kiểu “Tê giác xám”, rõ ràng nhìn thấy nguy cơ nhưng không làm gì cả, vì những nguy cơ này nghiêm trọng nhưng không gấp, mọi người rất dễ bị cuốn theo những việc cần kíp hơn trước mắt mà bỏ lỡ mất thời cơ tốt nhất để xử lý nguy cơ từ trong trứng nước. Trong trường hợp của chính quyền Donald Trump, họ đã sớm thành lập ủy ban để ứng phó với dịch COVID-19 nhưng đại đa số thời gian ủy ban này còn bận họp bàn, ra thông cáo báo chí, hạn chế chuyến bay từ Vũ Hán, vv. Trong khi đó, những biện pháp hữu hiệu để ngăn dịch như cho xét nghiệm trên quy mô lớn thì mãi mới làm.
Vậy chúng ta phải làm sao để ứng phó với dạng nguy cơ này?
1. Đầu tiên chúng ta phải thừa nhận sự tồn tại của nguy cơ, tránh lạc quan thái quá.
2. Xác định tính chất của nguy cơ, phân tích xem việc nào cần làm trước.
3. Lập kế hoạch và kiên quyết chấp hành.
4. Đừng lãng phí nguy cơ. Nguy cơ đồng thời cũng đồng nghĩa với cơ hội, đừng chỉ mù quáng tìm cách ứng phó, hãy chủ động tìm cơ hội.
5. Thiết lập cơ chế phát hiện nguy cơ sớm.
Tuy nhiên do tác giả Michele Wucker là quan chức trong một loạt các tổ chức chính phủ như Ủy ban nghiên cứu vấn đề quốc tế New York (2009), Ủy ban Đối ngoại Chicago (2014) nên cách bà tiếp cận vấn đề chủ yếu là giải pháp cho kiến trúc thượng tầng, còn hành động cụ thể như thế nào để đạt được mục đích đó thì không có nhiều giá trị tham khảo. Tất nhiên, việc tác giả nhắc nhở chúng ta cảnh giác với nguy cơ kiểu “Tê giác xám” cũng gợi mở rất nhiều điều. Nói chung, trong tình hình bệnh dịch diễn biến phức tạp như hiện nay mỗi chúng ta đều cần nâng cao cảnh giác, chuẩn bị sẵn sàng để ứng phó với những biến động tiếp theo.
Tài liệu tham khảo:
(1) https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports
