Làm việc sâu là như thế nào? Tại sao kỹ năng này lại quan trọng đến vậy? Câu trả lời sẽ có trong cuốn sách “Deep Work: Rules for Focused Success in a Distracted World” của tác giả Cal Newport. Thông qua cuốn sách này bạn sẽ biết cách tìm ra lĩnh vực phù hợp với bản thân và trở nên xuất sắc trong công việc.
Trước hết chúng ta hãy cùng tìm hiểu về tác giả Cal Newport. Ông xuất thân từ một gia đình có truyền thống học hành, có cả bố và ông nội đều là tiến sỹ. Từ bé ông đã học rất giỏi, sau khi tốt nghiệp trường đại học danh tiếng Dartmouth, ông hoàn thành học vị tiến sỹ tại MIT. Mặc dù lĩnh vực nghiên cứu chính là về thuật toán nhưng có lẽ do sự ảnh hưởng từ người cha, vốn là một nhà xã hội học đồng thời là quản lý cấp cao của Công ty Tư vấn và phân tích hàng đầu thế giới Gallup, nên ông cũng rất quan tâm đến những vấn đề xã hội.
Newport cho rằng việc nhiều người trẻ tuổi cảm thấy mất phương hướng, đổi việc nhiều mà vẫn không tìm được điều mình thích, sự nghiệp khó phát triển là do thiếu khả năng làm việc sâu.
Thường những người này có ba điều bất mãn:
- Không được lãnh đạo và công ty coi trọng.
- Không có nhiệt huyết trong công việc, dù hoàn thành công việc nhưng chất lượng thực sự không cao.
- Mặc dù thử rất nhiều công việc nhưng đều thấy không phù hợp với mình.
Newport chỉ ra rằng ba điều này xảy ra đều là vì khả năng làm việc sâu chưa tốt, thậm chí còn chưa từng ở trong trạng thái đó.
Chúng ta thích làm việc gì hay không thường là do chúng ta làm việc đó có tốt hay không. Giống như việc một bạn học sinh có kết quả toán tốt hơn văn sẽ có xu hướng dành nhiều thời gian hơn để học toán, đồng thời cảm thấy mình có năng khiếu đối với môn này, nhưng điều đó sẽ dẫn đến việc môn toán càng lúc càng tốt, môn văn càng lúc càng kém đi.
Cũng tương tự như vậy, nếu một đứa trẻ chơi cầu lông tốt hơn các bạn đồng trang lứa thì dần dần điều đó sẽ trở thành giấc mơ, thành mục tiêu phấn đấu; những điều khác không được quan tâm sẽ dần phai nhạt. Tuy nhiên, nếu bạn nhỏ đó bỗng phát hiện mình đá bóng cũng rất hay, thậm chí còn chơi tốt hơn cầu lông thì dần dần bóng đá sẽ trở thành giấc mơ mà bạn ấy theo đuổi.
Trong công việc cũng thế, nếu chọn công việc mình làm không tốt, đồng thời không nhận được sự khẳng định từ bên ngoài thì sẽ hình thành một vòng lặp tiêu cực, khiến bản thân càng cảm thấy mình không phù hợp với công việc đó nên tính cách tìm việc khác.
Hiện nay công việc có thể lựa chọn cho các bạn trẻ khá phong phú nên việc trong 10 năm đổi 7-8 công việc là điều hoàn toàn bình thường, nhưng không có việc nào đạt đến trình độ chuyên gia cả. Nếu không chuyển biến thì đổi bao nhiêu việc cũng sẽ lặp lại quá trình cũ: háo hức khởi đầu rồi rời đi trong chán nản.
Một người sau khi thay đổi nhiều công việc khác nhau sẽ cảm thấy những thứ mình có thể nghĩ đến, có thể thử trên thế giới này đều đã trải nghiệm cả rồi nên đưa ra kết luận rằng bản thân không có sở trường gì cả, đành tìm cho mình một công việc có thu nhập đủ trang trải làm tạm qua ngày đoạn tháng, nhưng trong thâm tâm vẫn không thỏa mãn.
Newport cho rằng vấn đề ở đây là những người này chưa làm việc đến mức thuần thục.
Vậy làm việc sâu là trạng thái như thế nào? Những người làm việc mà họ yêu thích có gì khác biệt?
Newport cho rằng một người làm việc mà họ thích sẽ ở trong một trạng thái quên mình. Ví dụ như một nhạc công chơi đàn đến mức quên mình thậm chí quên cả hô hấp, một lúc sau bị thiếu oxi quá rồi mới bắt đầu thở dốc. Khi ở trong trạng thái này hiệu suất làm việc có thể tăng gấp 10-20 lần.
Điều này cũng thường thấy trong việc viết lách, một khi vào đà thì một tiếng viết hơn nghìn chữ là chuyện bình thường nhưng nếu không tập trung được thì một tiếng cố rặn cũng không ra trăm chữ. Khi bạn thực sự chìm trong công việc mình yêu thích thì thậm chí mơ cũng là về việc đó, làm việc ba ngày có khi hiệu quả bằng hai ba tuần lúc bình thường.
Newport nghiên cứu các vận động viên chuyên nghiệp, các nghệ sỹ biểu diễn, các nhà khoa học và phát hiện ra rằng họ đều tiến vào trạng thái làm việc sâu. Ví dụ như siêu sao bóng rổ Kobe Bryant trong một lần trả lời phỏng vấn đã kể rằng trước khi thi đấu anh đều tự cách ly mình khỏi môi trường xung quanh về mặt tinh thần, không nghĩ gì khác, không nói chuyện với đồng đội, đợi điều tiết xong mới bắt đầu vào trận. Có thể thấy trạng thái làm việc sâu có thể ứng dụng trong rất nhiều trường hợp.
Trong khi đó có rất nhiều người mặc dù làm việc lâu rồi nhưng vẫn không hề biết đến trạng thái này. Newport chỉ ra rằng việc luyện tập một cách đơn điệu và lặp lại sớm muộn cũng sẽ rơi vào bế tắc, muốn đạt đến đẳng cấp chuyên gia bạn sẽ cần đến trạng thái làm việc sâu.
Vậy làm thế nào mới có thể làm việc sâu?
Muốn tiến vào trạng thái này bạn cần luyện tập một cách có hệ thống, giảm sự tác động từ bên ngoài để giúp tập trung tốt hơn, nhất là không được dùng điện thoại.
Một chút thông tin bên lề, từ năm 2017 tác giả Newport đã bắt đầu lối sống “tối thiểu đồ điện tử”, ông cổ vũ mọi người sử dụng thiết bị điện tử ít nhất có thể. Ông cũng đưa ra ba phương pháp rất hữu ích để rèn luyện khả năng làm việc sâu.
Phương pháp 1: phân chia việc cần làm và sắp xếp thời gian dành riêng cho làm việc sâu.
Những việc đơn giản như kiểm tra mail, đọc tin tức, sắp xếp chỉnh lý tài liệu, … có thể hoàn thành trong trạng thái làm việc nông. Vừa làm vừa kiểm tra tin nhắn, vừa nghe nhạc cũng không ảnh hưởng nhiều.
Tuy nhiên những có những công việc cần hoàn thành trong trạng thái làm việc sâu. Ví dụ như hiệu đính một bản dịch hoặc lập trình viên soát lỗi phần mềm. Trạng thái làm việc này cần tránh bị làm phiền do vậy hãy phân chia thời gian hàng ngày sao cho phù hợp.
Những quản lý cấp cao của nhiều tập đoàn quốc tế thường đọc và trả lời thư vào những khoảng thời gian khác nhau để đảm bảo hiệu suất làm việc. Do đọc thư chỉ là thu thập thông tin nên trạng thái làm việc nông là đủ; nhưng trả lời thư là quá trình đưa ra quyết sách cần đào sâu suy nghĩ nên cần ở trong trạng thái làm việc sâu. Ví dụ như Phó Tổng giám đốc của Microsoft, Lực Kỳ (2) có thói quen đến văn phòng sớm và về muộn hơn mọi người. Thời gian không bị người khác cắt ngang này là để ông xử lý những việc cần trạng thái làm việc sâu.
Phương pháp 2: hãy dành trạng thái làm việc sâu để hoàn thành những công việc hoặc rèn luyện những kỹ năng quan trọng và hiếm có.
Có một tiêu chí đơn giản để đánh giá đó là những công việc mà sếp bạn có thể dùng KPI để đánh giá là những công việc không thực sự quan trọng bởi giao cho người khác vẫn có thể hoàn thành. Có những bạn trẻ thường xuyên nhảy việc, điều này cũng thể hiện một khía cạnh của vấn đề là công việc bạn đó làm không quan trọng, thay người khác làm cũng không sao. Có thể nhìn nhận rằng bạn có thể không đánh giá cao công việc cũ nên từ bỏ nhưng công ty cũng không hề níu giữ.
Nếu dành rất nhiều thời gian để trui rèn một kỹ năng mà mọi người đều có thì rất khó để thể hiện sự quan trọng của bạn. Trong các cơ quan đoàn thể có hai loại công việc rất quan trọng mà bạn có thể tập trung vào đó là: sáng tạo và quản lý. Sáng tạo thường đòi hỏi chuyên môn cao, thường là lĩnh vực của các chuyên gia; còn việc khống chế và điều tiết toàn thể hoạt động của công ty là sở trường của các nhà quản lý. Hãy dành thời gian làm việc sâu của bạn để tập trung bồi đắp cho hai mảng này.
Phương pháp 3: Hày làm việc cùng người mình thích.
Nếu bạn không hòa nhập được vào tập thể, không thích sếp mình hoặc thậm chí xung đột với đồng nghiệp thì chất lượng công việc chắc chắn sẽ ảnh hưởng, trạng thái làm việc sâu càng khỏi cần nghĩ đến. Thêm vào đó, một môi trường làm việc phù hợp còn giúp bạn nhận được những phản ứng khách quan từ đồng nghiệp giúp bạn tiến bộ nhanh hơn.
Ngoài ra, Newport còn đặc biệt nhấn mạnh tác hại của các sản phẩm công nghệ bao gồm điện thoại cũng như các nền tảng như facebook. Nhất là những người lao động trí óc một khi bị phân tâm sẽ ảnh hưởng đến năng suất cũng như sức cạnh tranh, về lâu dài còn ảnh hưởng đến sự nghiệp của bạn.
Có nhiều người cho rằng sử dụng những sản phẩm công nghệ là xu thế thời đại, mọi người đều dùng nhưng cũng nên nhìn nhận rằng đại đa số mọi người trong xã hội làm việc vất vả nhưng cũng chỉ đủ ăn đủ mặc vậy nên không phải điều gì nhiều người làm cũng đúng.
Nếu bạn sống và sinh hoạt giống mọi người vậy căn cứ vào đâu để bạn vượt lên, thành công hơn người khác?
Trong cuốn sách “Deep work – Làm việc sâu”, tác giả Newport nhấn mạnh vào hai khái niệm nhiệt huyết và kỹ năng hiếm. Chúng ta đã bàn về kỹ năng hiếm vậy tại sao nhiệt huyết lại quan trọng đến vậy?
Newport cho rằng không có ai sinh ra đã biết mình phù hợp với điều gì, nhiệt huyết chủ yếu tới từ sự thông thạo đối với công việc. Do vậy các bạn trẻ nên thử thách mình trong nhiều công việc khác nhau nên dừng lại ở khoảng 6-7 là đủ rồi. Điều quan trọng là trong mỗi công việc đều nên cố gắng tiến vào trạng thái làm việc sâu bởi đó là điều kiện tiên quyết để hình thành nhiệt huyết. Nếu công việc nào cũng chỉ làm kiểu chuồn chuồn đạp nước thì có lẽ mười năm sau bạn cũng vẫn chưa biết mình muốn đi đâu về đâu, đâu là lý tưởng và giấc mơ của đời mình.
Mong rằng những chia sẽ này sẽ giúp bạn đọc hình thành khả năng làm việc sâu, qua đó tìm được công việc phù hợp và không ngừng tiến bộ trong sự nghiệp cũng như cuộc sống.
Ảnh: pexels.com
